این کتاب پژوهشی تطبیقی در حکمت متعالیه صدرایی و مکتبِ علمی ـ فلسفی نوخاسته گرایی درباره مسائل حدوث، آفرینش و تکامل نفس/ذهن در جهت بررسی مسائل دینیِ مبدا و معاد است؛ نوخاسته گرایان و نیز ملاصدرا آفرینش را تکاملی می دانند. در بین نوخاسته گرایان، تنها طیف نوخاسته گرای جوهری قائل به وجود نفس است؛ نفسی که به صورت تکوینی، بقای بعد از ممات ندارد. و اکثریت یعنی نوخاسته گرایان ماده انگار و نوخاسته گرایان ویژگی ها، منکر وجود مجرد نفس و عملاً منکر حیات پس از مرگ هستند. با توجه به مبانی فکری حکمت متعالیه و نوخاسته گرایی و با توجه به اشتراک ها و افتراق های آن دو، این مطالعه به ارزیابی صحت و سقم مدعیات این دو دیدگاه درباره مبدأ و منشأ هستی و حیات به ویژه نفس انسانی و نیز حیات پس از مرگ پرداخته است.