اماکن مذهبی هر یک متناسب با خاستگاه معرفتی خود، تروج‌دهنده گفتمان متفاوتی از باورهای دینی می‌باشند. در دوره قاجار به دليل کشاکش عناصر تجددخواه و سنت‌خواه و استفاده ابزاری از باورهای مذهبی، اماكن مذهبی نقش مؤثری در هدایت خيزشهای فكری و سياسی در جامعه ایفا نمودند. اين پژوهش پس از بیان گزارشی توصيفی از اماكن مذهبی تهران، به تحليل و بررسی تاريخی و كاركرد اين اماكن در دو عرصه دينی و سياسی پرداخته است. در اين دوره اماكن مذهبی به‌ويژه مسجدها محل برگزاری مناظره علما با بدعت‌گزاران دينی، خرافه‌زدايی از مناسك دينی، آشناساختن کارشناسان دینی با مطالبات و مسئولیت‌های اجتماعی، پاسخگويی به شبههها، مبارزه با استبداد، حفاظت از مصلحان اجتماعی و دينی و حتی محلی امن برای صیانت از مظاهر هنری تمدن اسلامی ـ ایرانی بوده‌اند.