اثر حاضر شناسه‌ای از رویدادهای تاریخ اسلام است که سیر زمانی 501 ـ 750ق را پوشش می‌دهد. این کتاب به مهم‌ترین رویدادهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و عمرانی جهان اسلام که در این دوره رخ داده، پرداخته و علاوه بر حوادث عصر سوم و چهارم عباسیان، مهم‌ترین رخداد‌های تأثیر‌گذار بر جامعه اسلامی مانند جنگ‌های صلیبی، حمله مغول و جریان‌های سیاسی و نظامی و فرهنگی را بررسی کرده و به‌مناسب به حکومت‌های مسلمانان در مغرب و اندلس، فاطمیان، ایوبیان و ممالیک در مصر و دیگر دولت‌های کوچک اشارت نموده است؛ بدان امید که طرحی روشن برای شناخت فراگیر سیر تاریخ اسلام در این دوران حساس و پرفراز و نشیب فرهنگ و تمدن اسلامی و درنگ در رویدادهای آن باشد.
وقایع هر سال هجری و مقابل آن سال میلادی در بخشی جداگانه آمده و میان حوادث تاریخی، سیاسی، اجتماعی، عمرانی و وقایع نظامی، جنگ‌ها، کشورگشایی‌ها و شورش‌ها تفاوت نهاده شده و از بزرگان درگذشتة هر سال و از خلفا، امرا، رهبران، قهرمانان جنگ‌ها و فتوحات و از دانشمندان علوم مختلف سخن به میان آمده است.