جامعه اسلامی در قرون نخست شاهد ظهور جریان‌های مختلف فکری و سیاسی بود. با نگاهی گذرا به تاریخ اندیشههای کلامی میتوان منشأ اختلافات را در مسائلی همچون امامت، قضا و قدر، جبر و اختیار، ایمان و کفر، صفات الهی و فروعات آن و دیگر مسائل دانست. این پدیده به نحوی در ظهور فرقه‌ها و اختلافات شیعی و نیز تفاوت‌های فکری و روشی اصحاب امامیه دخیل بود. رسالت اصلی اثر حاضر بررسی این مهم است و تلاش شده تا با استناد به منابع اصیل اسلامی و عمدتاً شیعی نگاشته شود و تاریخ تفکر شیعی را در قالب گزارش مواردی از اختلافات اصحاب امامان در عرصه‌های مختلف کلامی و فقهی پی‌گیری کند.