انسان در زیست و رشد معنوی از طَبایع و مِزاج‌های خَلقی، خُلقی و روحانی، اختلافِ استعدادهای وجودی و تفاوت در استحقاق‌های اکتسابی فراوانی برخوردار است؛ بنابراین لازم است برمبنای انسان‌شناسیِ واقع‌گرایانه، مدل‌های رشد معنوی معطوف به ساختار و بافتار وجودی برگرفته از منابع وحیانی ارائه شود.
اثر حاضر درآمدی قرآنی در بحث کثرت‌گرایی بینشی، گرایشی و کنشی در حوزه‌های روشی، مراحل و حالات و آن‌گاه راهبردهای صراط سلوک و رشد معنوی بر مبنای فرمول «وحدت صِراط و کثرت سُبلِ سلوکی» است تا مدل‌های ثابت و متغیر سلوکی ناظر به کثرت‌گرایی طولی–عرضی در درون فرمول یادشده ارائه شود.